Utilitarizm, etik ve ahlaki felsefede oldukça önemli bir yere sahip olan bir akımdır. Bu akım, eylemlerin toplumun yararına olması gerektiğini savunur ve faydacılığı temel alır. Utilitarizm, düşünce ve eylemlerin sonucunda elde edilen faydanın en üst düzeyde olmasını hedefler. Bu nedenle, utilitarizme göre bir eylem doğru ve etik kabul edilebilirse, toplumun çoğunluğuna fayda sağlamalıdır.
Utilitarizm Anlayışı Nedir?
Utilitarizm anlayışı, eylemlerin çoğunluğun yararına olması gerektiğini savunan bir felsefi yaklaşımdır. Utilitarizme göre, bir eylem veya kararın doğruluğu, sonucunda elde edilen fayda ile belirlenir. Eylemlerin sonucunda elde edilen toplumsal fayda, mutluluğu artırma, acıyı azaltma ve refahı maksimize etme amacını taşır.
Utilitarizm kuramında, bir eylemin doğru veya yanlış olduğunu belirlemek için “en büyük fayda prensibi” kullanılır. Bu prensibe göre, bir eylem toplumun çoğunluğuna en fazla fayda sağlıyorsa, o eylem etik olarak kabul edilir. Utilitarizm, bireyin kendi çıkarlarından önce toplumun refahını ve mutluluğunu ön plana çıkarır.
Utilitarizm Temsilcileri
Utilitarizm kuramı, Jeremy Bentham ve John Stuart Mill gibi önemli filozoflar tarafından geliştirilmiştir.
Jeremy Bentham, utilitarizmin kurucusu olarak kabul edilir. Ona göre, bir eylemin etik olarak kabul edilebilmesi için o eylemin toplumun en büyük faydasını sağlaması gerekmektedir. Bentham, fayda hesaplamalarını yaparken “haz” ve “acı” kavramlarını kullanır. Bir eylemin topluma haz ve mutluluk getirmesi, acı ve ıstırapı azaltması gerekmektedir.
John Stuart Mill, utilitarizmi daha da geliştirmiş ve derinleştirmiştir. Mill’e göre, utilitarizm sadece haz ve mutluluk üzerine odaklanmamalıdır. Ona göre, insanların mutluluğu ahlaki değerlere de bağlıdır. Mill, utilitarizmin evrensel bir ahlak yasası olduğunu savunurken, aynı zamanda bireysel özgürlük ve adalet kavramlarının da önemli olduğunu vurgular.
Utilitarizm ile Pragmatizm Arasındaki Farklılıklar
Utilitarizm ile pragmatizm arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. İki akımın benzerlikleri olsa da, felsefi temelde ayrılmaktadırlar.
Utilitarizm, eylemlerin sonucunda elde edilen faydayı önemseyen bir ahlaki yaklaşımdır. Pragmatizm ise gerçekliği ve sonuçları değil, eylemlerin pratik sonuçlarını önemseyen bir felsefi yaklaşımdır.
Utilitarizm, toplumun genel faydasını gözetirken, pragmatizm daha çok bireysel düzeyde pratik sonuçları ön plana çıkarır. Utilitarizm, çoğunluğun yararını önemserken, pragmatizm bireyin kendi çıkarlarını gözetir.
Utilitarizm, ahlaki değerleri ve normları toplumun genel faydasıyla ilişkilendirirken, pragmatizm bireysel düzeydeki pratik sonuçları önemseyerek ahlaki değerlerin esnekliğini vurgular.
Utilitarizm | Sıkça Sorulan Sorular
[wp-faq-schema accordion=1]